Covid-19 salgını sonrası 1 Haziran’da uçuş okulları yeniden eğitime başladı. Havayollarına en fazla pilot yetiştiren havacılık okulu Ayjet başta olmak üzere diğer uçuş okulları yeni normaller uçuş eğitimlerine başladı. Salgınının nasıl kontrol altına alınacağı henüz belli değil ve havacılık sektörünü de uzun süre etkisi altında tutacak gibi görünüyor. Bu dönemde pilot eğitimini, uçuş okullarının durumunu ve pilotların geleceğini Ayjet Uçuş Okulu Genel Müdürü Kaptan Pilot Celal Cingöz ile konuştuk.
Havayollarının kokpitine 18 ayda bir pilot adayı koyduklarını belirten Celal Cingöz ile eğitimin koronavirüs salgınından ne kadar etkilendiğini, okullarda hangi önlemler aldıklarını, pilot olmak isteyenlerin nelere dikkat etmesi gerektiğini ve bu koronvirüs sürecinde gelecek hedeflerinde ne gibi değişiklikler olduğunu konuştuk. Haber Aero olarak Celal Cingöz ile sektörün temininde güçlük çektiği personel kategorisinin tepesinde olan pilotluğun tüm yönlerini ele aldık. Sorularımıza Cingöz’ün verdiği cevaplar ve değerlendirmeleri şöyle:
Uçuş Okullarında Kaç Tip Pilot Yetişiyor?
Tüm havacılık sektörü bu pandemiden yara aldı. Eğitim tarafında bizim okulla ilgili çok fazla değişiklik olmadı. Bizdeki öğrenci profili şu şekilde:
- Üniversitelerin pilotaj bölümü öğrencilerimiz var.
- Havayollarıyla anlaşmalarımız çerçevesinde eğitim alan öğrencilerimiz var.
- Her şeyden bağımsız normal kişisel sözleşme yapılan kendi öğrencilerimiz var.
Bu sebeple koronavirüsten dolayı eğitimimizde bir gerileme olmadı. Personel sayısında bir değişiklik olmadı. Üniversite öğrencileriyle yapılan eğitim süresi 5 yıllık. 5 yıl önce giren öğrenci de var, 5 yıl içinde giren öğrenci de var. Öğrencilerin, “Şu an sektör kötü” diye ayrılacak durumu yok. Ben her zaman sektör için şunu söylerim: “Uçağa binen yolcu tekrar otobüse dönmez.” Ama ben havayolları için bir şey söyleyemem. Çünkü onların kendilerine göre hesapları kendilerine göre öngörüleri vardır. Ancak biz uçuş okulu olarak hiçbir yatırımdan vazgeçmedik. Planladığımız bütün yatırımları yapıyoruz. Nedir bu planladığımız yatırımlar?
- Boeing 737 simülatörü aldık, sertifikasyon işlemleri devam ediyor. 2021’de Airbus 320 simülatörü almayı planlıyoruz.
- 12 adet uçak siparişi vermiştik, 4 tanesi geldi, 8’i de gelecek bunları da iptal etmedik.
Türkiye’de Kaç Uçuş Okulu Var?
Türkiye’de 16 adet uçuş okulu var, ancak herkesin yetkileri farklılık gösteriyor. Bir kısmı PPL (Private Pilot License) bir kısmı daha küçük ultra uçak yetkileri olan okullar. Okullarla ilgili otoritenin denetlemesi falan olan hiçbir zafiyet yok. Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı olduğumuz için 16 Mart’tan bu yana uçmuyoruz. Bu tarihten itibaren uçuşlar ve dersliklerde eğitim yapamadık. Ancak 1 Haziran’da Milli Eğitim Bakanlığı kısıtlamayı kaldırdı. Biz bu sürede yapmadığımız bir şeyi yaptık. Biz bu akademik sürede hiçbir zaman uzaktan eğitim yapmadık, ama bu pandemi süresinde mecburen buna uymak zorunda kaldık. Ve akademik eğitimin ardından 8 Haziran’da da uçuşlarımız başladı.
Bu Dönemde Şirketler Pilot Alır mı?
Etrafta pandemiyle ilgili çok bilgi kirliliği var. İkinci dalga gelecek veya aşı bulundu bulunacak gibi. Ama eskiye dönüşün 2 seneyi geçmeyeceğini düşünüyorum. Bu sürede şirketlerde maliyetlerini azaltmak için personel çıkarma sürecine gitti. Ben her gün TALPA’nın yayınlarını takip ediyorum. Günde 3-4 pilot Türk Hava Yollarından (THY) emekliliğini istiyor. Bunlar yaş olarak riskli grupta olanlar diye tahmin ediyorum. Şu dönemde hiçbir şirketin kokpite personel alacağını tahmin etmiyorum. Ancak şu an eğitimde olan veya yeni başlayacak arkadaşlar için de hiçbir risk görmüyorum. Çünkü bu eğitim 2 seneye yakın. Mezun olduklarında şirketlerin pilot ihtiyacı olacak.
Bu Dönemde Pilot Eğitim Nasıl Yapılıyor?
Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü’nün (SHGM) pandemi sebebiyle yayınladığı genelge var. Yani alınması gereken önlemleri anlatan. Bunları tamamen uyguladık. Aldığımız tedbirler maliyetimizi artırdı. Riski en aza indirdik. Özellikle şahsi alınan önlemlerin dışında ilaçlama dezenfeksiyon ilaçlarını çok ciddi şekilde uyguluyoruz. Hem simülatörleri hem uçakları hem fiziki ortamları. Hiçbir ofisimizde 3 kişiden fazla kişiyi görmeniz mümkün değil. Mesela simülatör eğitimlerinde 2 öğrenci 1 öğretmen oluyor. Şimdi 1 öğrenci 1 öğretmen yer alıyor. Okulda bunları sağlayarak hem eğitimin kalitesini artırdık, hem de riski en aza indirdik. Özellikle öğrenciler toplu taşıma araçlarını kullanarak okula geliyorlar. Ve taşıyıcı olabilirler. Bu genelgenin tamamına uymamız gerekiyor. Öğrencilerimiz Dalaman, Edremit, Yenişehir ve Hezarfen havaalanlarında uçuş yapıyorlar.
Yabancı Öğrencide Sıkıntı var mı?
Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı olmamızın şöyle bir dezavantajı var. Yurt dışından gelen öğrencilerle ilgili sıkıntılar yaşıyoruz. Bizde çok fazla sayıda öğrenci bulunuyor. İçerden gelen talepler nedeniyle şimdiye kadar dışarıdan yapılan talepleri karşılayamadık. Şirketler kırklı, ellili gruplar yollamak istiyor. Biz Özyeğin Üniversitesi’yle çalıştığımız için eğitim talepleri okul üzerinden gerçekleşiyor. Onlar bürokrasi işlerini daha hızlı aşabiliyorlar. Belli bir siteme oturtmuşlar. Yabancı öğrencileri de onlar tarafından alıyoruz.
Kimler Pilot Olmalı?
İlk olarak pilot olmak isteyen kişinin bu işi kendisinin istemesi lazım. Annesi, babası istiyor diye yapmaması lazım. Maddi durumu iyi diye yapmaması lazım. Renkli bir hayatı olacak, sürekli yurt dışında gezecek diye bu işe giriyorsa hiç başlamaması lazım. Kendine iyi bakacak, iyi spor yapacak, beslenecek. İngilizcesinin çok iyi olması lazım. Mesela bizde eğitime başlayacak öğrenci soruyor, “Efendim ne yapayım. Bana bir kitap verin çalışayım” diyorlar. Bende diyorum ki; “Hayır! Sadece İngilizce çalış. Havacılıkla ilgili hiçbir kitap karıştırma” neden? Eğer bir şeyi yanlış öğrenirse onu düzeltmek daha zor. Ayrıca yaşla ilgili olarak da şirketlerin kriterleri bulunuyor. Mesela SunExpress diyor ki; “Ben 30 yaş üzeri pilot alımı yapacağım. Pegasus, “32 yaş üzeri alacağım“ diyor. Zaman zaman yaşlar değişiyor. O yüzden ben 30 yaşın üzerindekilere pilotluğu çok önermiyorum. Bu yaştan sonra öğrenmede zayıflıyor. Mesela 38 yaşında biri geliyor pilot olmak için 2 yılda oluyor, ama onu havayolu almıyor. Havayolu uzun süre kullanacağı yatırım yapmak istiyor. Biz 40 yaş üste pilotlar 6 ayda bir, gençler yılda bir muayeneye giriyor. Şirketten genel müdür olarak ayrılıp gelen var, diş doktoru var. Mesela İstanbul’da Honda bayinin sahibi vardı. Şu an kaptan olarak bir havayolunda uçuyor. Ama o çok istediği için yapabiliyor. Ailesinin durumundan yanlış bir kariyer çizmiş, ancak aklında hep pilot olma isteği varmış. İş yerini kapattı ve pilotluk yapıyor
Ne kadar sürede pilot olunur?
İlk eğitim 750 saat ve arka arkaya olursa 7 ayda tamamlanıyor. Ve sınavları SHGM kendisi yapıyor. Onun geçer notu yüksek oluyor. Bu eğitimi kendilerine verilen hakta bitirmeleri gerekiyor. 6 oturumda 14 dersin sınavını vermesi lazım. Eğer 13’ünü verdi 1 tanesini veremedi. Hepsi yanıyor ve öğrenci başa dönüyor. Tekrar baştan girmesi lazım. Onun dışında uçuş esnasında çok kontrol oluyor. Her safhada kontrole giriliyor. En sonunda da SHGM yapıyor kontrolünü. Yetki onlarda. Bir öğrenci 2 senede sağ koltukta uçmaya başlar. Türkiye’deki havayollarının öğrencilerine verdiğimiz bir taahhüt var. Bu süre 18 ay. Hemen arkasında işe başlandığı için iş arama süresi olmuyor.
Lise Mezunu Pilot Olabilir Mi?
18 yaşını geçmiş lise mezunu bu eğitimi alabilir. Ancak şöyle bir gerçek var. Lise mezununun yapacağı bir iş değil bu. Hangi bölüm olursa olsun 4 yıllık bir okulu bitirmiş kişinin algısı olaylara bakış açısı farklı oluyor. Havayolu şirketi de almıyor zaten. Havayolu almıyorsa okul neden eğitim veriyor. Öğrenciyi olumsuz motive etmemek lazım. Bize gelip üniversite diplomasını göstermezse almıyoruz. Sadece o değil. İngilizce sınavını geçecek, sağlık muayenesini geçecek, DLR dediğimiz test var Lufthansa’nın geliştirdiği bir de bizim kendi psikoloğumuz var orda da test uygulanıyor. SHGM şunu söylüyor; “ Eksik olan taraflarını eğitim dönemi içerisinde geliştirmesi için ne eğitim verecekseniz verin” diyor.
Bir Pilot Eğitimi Kaç Para?
Uçuş okulumuzda bir pilot adayının eğitim maliyeti 65 bin euro. KDV ile 70 bin euro yapıyor. Bu bizim okulun sabit fiyatı. Şu ana kadar hiç değiştirmedik.
Üniversite Sınavıyla Pilot Olunur mu?
Normal üniversitelerin pilotaj eğitimine girmemesi lazım. Sadece bölüm açmak için açılıyor. Her üniversite için söylemiyorum. İyi bir yatırım yapmak lazım. Mesela kendi meydanı olan bir üniversite olmalı. İşte o zaman yakışır. Öğrenciyi üniversite YÖK tarafından alıyor. Burada bir problem var. Öğrenci yeterli puanı alınca orayı seçebiliyor. Pilotluk için kriterlere uygun olmayabilir. Çocuk orayı puanı tuttuğu için seçiyor. Bu işe uygun olup olmadığını bilmiyor. Biz yetenek testi olsun istiyoruz. Onu da şu nedenle kabul etmiyorlar. Torpil yapılmasını önlemek için bunu uygun gördüklerini düşünüyorum. Mülakatta böyle bir şey kullanılır diye endişe oluyor.
Lüleburgaz’da Nasıl Bir Projeniz var?
3 yıl önce Lüleburgaz’da arazi aldık. Projeyi çizdik. Tam bunu yapacak pozisyondayken bu pandemi ortaya çıktı. Yoksa SHGM’ye başvurumuzu yapacaktık. SHGM Seyrü Sefer Dairesi orada bu meydanın yapılıp yapılmamasında bir sakınca var mı diye onaylaması gerekiyor. Oradaki hayalimiz kendi kampüsümüzü kurmak. Burada bakım hangarları, öğrenci misafir haneleri, sosyal tesisleri ve uçak sahiplerine hizmet verecek genel havacılık terminali yapmak istiyoruz. Yatırımlarla ilgili çalışmalarımız devam ediyor. Tekrar bilgilerimizi tazeleyeceğiz. Ondan sonra kararımızı vereceğiz. Meydanımızın olması lazım.
Pilot Eğitimi İçin Akrobasi Uçağı Gerekli Mi?
Yatırımcılarla görüşme yapıyoruz. Her hangi bir limit veya sınırımız bulunmuyor. Havacılıkla ilgili olacak her projeyi herkesle konuşuyoruz. 12 kurucu ortağız ve hepimiz havacıyız. Rahmetli Murat Öztürk’te ortağımızdır hala. Murat abinin uçaklarıyla başladık. Tek uçağımız vardı. Diğer 3 uçağımız vardı ve motoru yoktu. Onları falan ayağa kaldırdık. Şu an gelen 4 uçakla beraber 25 tek motor 4 tane çift motor uçağımız var. 4 tane simülatör var. 1 tane de Çekya’dan akrobasi uçağı geliyor. Toplamda 2 adet olacak. Bu uçakları alma nedenimiz eğitimin kalitesini artırmak. Yeni yönergede Upset recovery diye bir yenilik çıktı. Yani öğrenci uçağı terste görecek, anormal durumdan nasıl çıkarmasını öğrenecek. Bunların eğitimlerini verebilmek için uygun uçak almak zorundasınız. Toplamda 37 uçağımız oluyor. Bin tane öğrenci mezun etmişiz. Ve hepsi de havayollarında uçuyor. Bundan güzel bir şey olabilir mi. Bizim sloganımız her kokpitte bir tane Ayjet’li olacak diyorduk. Sonra biz bunu değiştirdik. Bazen Türk Hava Yollarında (THY) uçarken, anonsları dinliyorum bakıyorum, kaptan ve first officer yani iki pilot da bizden. Kaptan da Ayjet’li first officer da Ayjet’li. İşte sonra değiştirdik sloganı. Bütün kokpitler Ayjet’li olacak dedik.