Avrupa Birliği, salgın dolayısyla sıkıntı yaşana havayollarına destek için şirketlerin slotlarındaki “Kullan ya da Kaybet” (Use it or Lose it) kuralını yüzde 80’den yüzde 20’ye düşürdü. Daha önceden 28 Mart 2021’e kadar uzatılan kural 2021 Ekim’e kadar uzatıldı. Bu tarihe kadar slot kuralı uygulanmayacak.
Koronavirüs (Kovid-19) salgını havacılıktaki birçok kuralın değişmesine yol açtı. Bunlardan biri de havayollarına tahsis edilen “slot” kullanımı oldu.
Avrupa Birliği, slotlardaki “Kullan ya da Kaybet” kuralını havayollarını düşünerek Ekim 2021’e kadar askıya aldı.
Slot kuralı 1990’larda getirildi
1990’lı yıllarda havacılık sektörü tek bir pazardan oluştu. Tek pazar sistemi slotlarla ilgili düzenleme ihtiyacı ortaya çıkardı. Slotlar bir havayolunun, havalimanına belirli iniş-kalkış, tarih ve zamanında havalimanlarının tesislerini kullanma izni olarak tanındı.
Uluslararası Hava Taşımacıları Birliği (IATA) slot tahsis sitemini yöneten ilkelere göre; tarafsızlık, şeffaflık ve ayrımcılık yapmama adı altında 1993 yılında Avrupa’daki havalimanlarına erişimi sağlamak için slot tahsisi konusundaki ortak kuralları kabul etti.
“Kullan ya da Kaybet” kuralı nedir?
Bu kapsamda slotlar sadece bağımsız koordinatörler tarafından atanmaya başlandı. Yönergeye göre, havayoluna tahsis edilen slotların yüzde 80’i kullanılmak zorunda. Eğer yüzde 80’in altında kullanım yapılması halinde havayolları o slotu kaybediyor.
İşte bu yönergeden sonra havayolları özellikle salgının en ağır geçtiği, uçuşların durduğu dönemde “hayalet uçuş” adı verilen boş uçuşlar yapmaya başladılar. Çünkü yüzde 80’in altına inip slot kaybetmek istemediler.
Slot uygulaması Level 3 kategorisinde düzenleniyor
Slot uygulaması özellikle İstanbul, Heathrow, Frankfurt, Amsterdam gibi Level 3 kategorisindeki havalimanlarında gerçekleştiriliyor. Ancak bir havalimanına uzun bir süre uçuş düzenleyen bir havayolu şirketinin slot hakları, belli durumlar haricinde elinden alınamıyor. ‘Historic/tarihsel hak’ olarak görülüyor.
Havacılıkta “slot yemek” nedir?
Kalkış için eksi ve artı 15 dakika kuralı var. Bu zaman dilimi içerisinde kalkış yapılamazsa, havacılık tabiri ile “slot yersiniz” ve yeni bir slot talebinde bulunmak zorunda kalırsınız. Özellikle yoğun havalimanlarında bu durum, bir kaç saati bulan rötarlara sebep olabilir. Bunun yanı sıra iniş ve kalkış slot zaman aralıklarının ihlali sebebiyle, havayolu şirketlerine para cezası da kesilebiliyor.
Havalimanları slot düzenlemeleri açısından üçe ayrılıyor:
- Level 1 (Non-Coordinated Airport)
Koordine edilmeyen havalimanı
- Level 2 (Schedules Facilitated Airport)
Tarifesi düzenlenen havalimanı
- Level 3 (Coordinated Airport)
Koordine edilen havalimanı