Avrupa Birliği, salgın dolayısyla sıkıntı yaşana havayollarına destek için şirketlerin slotlarındaki “Kullan ya da Kaybet” (Use it or Lose it) kuralını yüzde 80’den yüzde 40’a düşürdü. Yeni kural 28 Mart 2021’de başlayacak. Bu tarihe kadar slot kuralı uygulanmayacak.
Yeni tip koronavirüs (Covid-19) salgını havacılıktaki birçok kuralın değişmesine yol açtı. Bunlarcan biri de havayollarına tahsis edilen “slot” kullanımı oldu.
Avrupa Birliği, slotlardaki “Kullan ya da Kaybet” kuralını havayollarını düşünerek Mart 2020’de askıya aldığını açıklamıştı.
Avrupalı havacılık yetkilileri havayollarının slot kaybetmemek için “hayalet uçuşlar” yapmasından kaynaklı zarar etmesine karşı önlem almıştı.
Kural 27 Mart 2021’e kadar uzatıldı
Bu kapsamda kriz nedeniyle büyük sıkıntı yaşayan havayolları slot kaybetmemek için yaptıkları boş uçuşlardan dolayı büyük zarar ediyordu. Konuya el atan Avrupa Birliği, yeni bir karar alarak askıya aldığı havayollarının slotlardaki “Kullan ya da Kaybet” kuralını 27 Mart 2021’e kadar uzattığını bildirdi.
Slotların yüzde 40’ı kullanılabilecek
AB’nin aldığı yeni karara göre, havayolları, 2021 yaz tarifesi döneminde, kendilerine tahsis edilen slotların yüzde 40’ını kullanmak zorunda olacaklar. Salgından önce bu oran yüzde 80 olarak uygulanıyordu. Yeni oran, 28 Mart 2021 – 30 Ekim 2021 tarihleri arasındaki yaz tarifesi dönemini kapsayacak. Açıklamada 2021/2022 kış tarifesi için ayrıca bir değerlendirme yapılacağı da belirtildi.
Slot hakkı yarışı
Son yıllardaki havacılık sektöründeki büyüme slot yarışlarına neden olmuştu. Özellikle dünya çapında krizi fırsata çeviren havayolları, iflas eden havayollarının slot haklarına yönelmişti. Bu kapsamda büyük havayolları iflas eden havayollarının önemli slot haklarını iştiraki şirketlere geçirmeye başlamıştı.
Slot kuralı 1990’larda getirildi
1990’lı yıllarda havacılık sektörü tek bir pazardan oluştu. Tek pazar sistemi slotlarla ilgili düzenleme ihtiyacı ortaya çıkardı. Slotlar bir havayolunun, havalimanına belirli iniş-kalkış, tarih ve zamanında havalimanlarının tesislerini kullanma izni olarak tanındı.
Uluslararası Hava Taşımacıları Birliği (IATA) slot tahsis sitemini yöneten ilkelere göre; tarafsızlık, şeffaflık ve ayrımcılık yapmama adı altında 1993 yılında Avrupa’daki havalimanlarına erişimi sağlamak için slot tahsisi konusundaki ortak kuralları kabul etti.
“Kullan ya da Kaybet” kuralı nedir?
Bu kapsamda slotlar sadece bağımsız koordinatörler tarafından atanmaya başlandı. Yönergeye göre, havayoluna tahsis edilen slotların yüzde 80’i kullanılmak zorunda. Eğer yüzde 80’in altında kullanım yapılması halinde havayolları o slotu kaybediyor.
İşte bu yönergeden sonra havayolları özellikle pandeminin en ağır geçtiği, uçuşların durduğu dönemde “hayalet uçuş” adı verilen boş uçuşlar yapmaya başladılar. Çünkü yüzde 80’in altına inip slot kaybetmek istemediler.
Slot uygulaması Level 3 kategorisinde düzenleniyor
Slot uygulaması özellikle İstanbul, Heathrow, Frankfurt, Amsterdam gibi Level 3 kategorisindeki havalimanlarında gerçekleştiriliyor. Ancak bir havalimanına uzun bir süre uçuş düzenleyen bir havayolu şirketinin slot hakları, belli durumlar haricinde elinden alınamıyor. ‘Historic/tarihsel hak’ olarak görülüyor.
Havacılıkta “slot yemek” nedir?
Kalkış için eksi ve artı 15 dakika kuralı var. Bu zaman dilimi içerisinde kalkış yapılamazsa, havacılık tabiri ile “slot yersiniz” ve yeni bir slot talebinde bulunmak zorunda kalırsınız. Özellikle yoğun havalimanlarında bu durum, bir kaç saati bulan rötarlara sebep olabilir. Bunun yanı sıra, iniş ve kalkış slot zaman aralıklarının ihlali sebebiyle, havayolu şirketlerine para cezası da kesilebiliyor.
Havalimanları slot düzenlemeleri açısından üçe ayrılıyor:
- Level 1 (Non-Coordinated Airport)
Koordine edilmeyen havalimanı
- Level 2 (Schedules Facilitated Airport)
Tarifesi düzenlenen havalimanı
- Level 3 (Coordinated Airport)
Koordine edilen havalimanı
(Haber Aero)