Türkiye geçmişte ABD ve İsrail’den SİHA almada sorun yaşaması ve yaşadığı terör tehditlerinin artmasıyla kendi hava araçlarını üretmeye başladı. Suriye, Libya ve Dağlık Karabağ savaşları da dünyada SİHA’lara olan ilgiyi artırdı. Forbes bazı ülkelerin neden aynı anda farklı tipte Türk SİHA’ları aldığını yazdı.
Kuveyt geçen günlerde Türkiye’nin ünlü Bayraktar TB2 insansız hava aracını sipariş eden 28. ülke oldu. Aynı zamanda TB2’nin diğer yabancı kullanıcıları de daha büyük, daha gelişmiş ve daha pahalı olan Türk silahlı insansız hava araçlarını (SİHA) satın almaya devam ediyor. Ocak ayında Kırgızistan Cumhurbaşkanlığı Basın Servisi Başkanı Daiyrbek Orunbekov, ülkesinin Türk Havacılık ve Uzay Sanayii (TAI) tarafından üretilen Aksungur ve Anka insansız hava araçlarını satın aldığını ve ellerine ulaştığını söyledi.
Bişkek dört farklı İHA aldı
Resmi Facebook sayfasına yazan Orunbekov, Tacikistan ile yaşanan son sınır çatışmalarının Kırgızistan’ı güvenlik ve silahlı kuvvetlerini güçlendirmeye özel önem vermeye sevk ettiğini açıkladı. Forbes’un haberine göre bu çabanın bir parçası olarak Bişkek, dört farklı Türk insansız hava aracı satın alarak bunu yapan ilk yabancı ülke oldu. Aksungur ve Anka’nın satın alınması yeni gibi görünüyor fakat daha önce Orta Asya ülkesinin TB2 ve Akıncı’yı satın aldığına dair haberler vardı.
Küçük hava kuvvetlerinde hiç savaş uçağı bulunmayan Kırgızistan, 2021’in sonlarında TB2’leri satın aldı. Ekim 2022’de Kırgızistan Ulusal Güvenlik Devlet Komitesi Başkanı Kamçıbek Taşev’in Bayraktar Akıncı insansız hava aracının önünde poz verdiği ve ‘Akıncı bizimdir!’ yazan bir fotoğraf, Bişkek’in de bu SİHA’yı satın aldığını gösterdi. Kırgızistan dört insansız hava aracı tipinin tamamını satın almamış olsa bile, TB2’den daha fazlasını satın aldı. Bu durum Ankara’nın katlanarak genişleyen uluslararası insansız hava aracı ihracatına bu modelden çok daha fazlasını sunabileceğini gösteriyor.
“Kırgızistan farklı tiplerde Türk yapımı SİHA’ya sahip”
Katar’daki İbn Haldon Üniversitesi’nde Türkiye uzmanı ve Atlantik Konseyi’nin Scowcroft Orta Doğu Güvenlik Girişimi’nde kıdemli araştırmacı olarak görev yapan Dr. Ali Bakır, Forbes’a verdiği demeçte “Kırgızistan birden fazla Türk yapımı SİHA modeli işletiyor. Son zamanlarda Orta Asya’da karayla çevrili bir ülkenin Bayraktar Akıncı SİHA’sını alacağına dair söylentiler var ancak bunun yakın zamanda gerçekleşmesi beni şaşırtır. Bununla birlikte, halihazırda en az bir tip Türk yapımı SİHA kullanan Pakistan ve Azerbaycan gibi bazı ülkeler Akıncı’yı aldı ya da alacak. Diğer olası ülkeler listesinde Ukrayna ve Katar da yer alabilir” dedi.
“Başarının başlıca nedeni yaşanan üç savaş”
TB2’nin uluslararası pazarda bir gecede elde ettiği başarının başlıca nedeni 2020 yılında yaşanan üç çatışmada (Suriye, Libya ve Dağlık Karabağ) başarılı bir şekilde kullanılmasıydı. GazeteOksijen’in Forbes’ın haberinden aktardığına göre, nispeten düşük fiyatı, piyasadaki daha pahalı ve sofistike insansız hava araçlarını karşılayamayan ülkeler için cazipti. Ayrıca bu araçlar genellikle kullanımları konusunda daha katı ön koşullarla sahip.
Ancak diğer büyük Türk SİHA’larında durum böyle değil. Bakır, “Akıncı, TB2’den çok daha gelişmiş yada onun kadar ucuz değil. Bu ikisi farklı görev türleri için iki farklı model. Bayraktar TB2 gibi bazı Türk yapımı insansız hava araçlarının zorlu savaş ortamlarında düşük maliyet ve yüksek verimlilik kombinasyonuyla kendilerini kanıtlamış olması, Türkiye’nin yükselen bir insansız hava aracı gücü olarak kendini çoktan kanıtladığı anlamına geliyor” ifadelerini kullandı.
“Batılı ülkelerin çoğu rekabetin dışında”
Akıncı ve yaklaşmakta olan Bayraktar Kızılma pilotsuz jet uçağı gibi Türkiye’nin daha gelişmiş insansız hava araçları, çeşitli nedenlerden dolayı muhtemelen TB2 kadar yaygın bir şekilde ihraç edilmez. Bakır, “Türkiye’nin Akıncı ya da gelecekte Kızılma gibi diğer gelişmiş ve stratejik platformlar için ihracat stratejisi, TB2’nin ihracat stratejisine kıyasla farklı olacak. Daha az sayıda ülke Türkiye’nin daha gelişmiş SİHA’larını almak için yetkin sayılacak” ifadelerini kullandı. Ancak, daha sınırlı sayıda ülkeye de olsa bu gelişmiş SİHA’ların sunuluyor olması, Türkiye’nin TB2 gibi daha ucuz, daha harcanabilir alternatifler sunarak piyasadaki daha üst düzey insansız hava araçlarının altını oymak yerine onlarla doğrudan rekabet edebileceğini gösteriyor. Bakır, “Dünya standartlarında üst düzey SİHA üreticileri sınırlı. Bu alanda rekabet eden bir avuç ülke var ve ABD hariç batılı ülkelerin çoğu şu anda bu rekabetin dışında” dedi.
“Kendi kategorisinde bir boşluğu dolduruyor”
Amerika Birleşik Devletleri, silahlı insansız hava araçlarının yayılmasını önlemeyi amaçlayan Füze Teknolojisi Kontrol Rejimi (MTCR) tarafından önerilen sınırlara bağlı kaldığı için yıllarca silahlı insansız hava araçlarını geniş çapta ihraç etmeyi reddetti. Çin gibi ülkeler askeri insansız hava araçlarını, alıcının bunları nasıl kullanacağına pek aldırmadan ihraç ettikleri için yayılma yine de devam etti. ABD daha sonra Trump yönetimi altında MTCR’yi yeniden yorumladı ve böylece insansız hava araçlarını ihraç edebildi.
Bakır, Türkiye’nin bir insansız hava aracı ihracatçısı olarak başarısının, ihracat stratejisiyle ya da bunları insan hakları ihlallerinde kullanabilecek ülkelere satma isteğiyle ilgili olduğuna inanmıyor. Bakır “Örneğin, düşük maliyet ve yüksek verimliliğin altın kombinasyonunun yanı sıra, TB2 kendi kategorisinde bir boşluğu dolduruyor. Türk olmayan diğer platformlar ya güvenilmez, ya çok pahalı, ya ciddi bir savaş testinden geçmemiş ya da sadece farklı bir kategoride” dedi.