Son yılların en popüler uçuş hattı İstanbul-Dubai. Gerek Dubai’nin iş, tatil/eğlence ve gerekse bağlantılı uçuşlarda tercih ediliyor olması iki şehir arasındaki hava trafiğini ciddi anlamda arttırmış durumda. Emirates Havayolları Türkiye, Bulgaristan, Romanya Müdürü Mehmet Gürkaynak, Dubai’den İstanbul’a olan yolcu akışında Emirates Havayollarının rol aldığını, İstanbul’dan Dubai’ye olan seyahatlerde ise işi daha çok THY’nin sırtladığını söyledi. Gürkaynak, Emirates’in önemli özelliklerimizden bir tanesinin de 160’a yakın farklı milletten insanın kabinde çalışması olduğuna dikkat çekerek, her dili konuşan, her kültüre ait bir kabin ekipleri olduğuna vurgu yaptı..
Emirates ile THY arasında havacılık alanında çok iyi iş birliği olduğuna dikkat çeken Gürkaynak, “2023’te yaklaşık 17 adet Boeing 777’nin C bakımını THY Teknik yaptı. Kendim de bazılarının bakımı yapılırken oradaydım. THY’nin know-how’ı çok iyi. İki ülke arasındaki bu iş birlikleri daha da ileri gidecek.” Dedi. Mehmet Gürkaynak, Emirates’in retrofit projesi kapsamında yapmış olduğu çalışmaları, yeni açılacak rotaları, şirketin karbon emisyon projelerini ve Dubai’nin nasıl cazibe merkezi olmaya devam ettiğini Haber Aero’ya değerlendirdi.
Emirates İstanbul’a ilk seferini ne zaman yaptı?
Emirates için İstanbul eski bir destinasyon. 1985 yılında havayolumuz kuruluyor hemen 2 sene sonra 1987’de İstanbul’a ilk seferine başlıyor. Bundan 37 sene önce. İlk başta haftada iki veya aktarmalı derken şu an geldiğimiz noktada günde 3 sefer İstanbul-Dubai karşılıklı sefer yapıyoruz. İstanbul Havalimanı’ndan yaptığımız seferlerini 2 tanesini Boeing 777 ile 1 tanesini de Airbus A380 ikonik çift katlı uçağımızla gerçekleştiriyoruz.
Emirates Sabiha Gökçen’e neden uçmuyor?
Pandemi öncesinde Sabiha Gökçen Havalimanı’na uçuyorduk ancak pandemi sonrası sadece İstanbul Havalimanı’na sefer icra ediyoruz. Bizim grup şirketi Flydubai ile Sabiha Gökçen’e ortak uçuş koduyla (codeshare) seferler düzenliyoruz. Flydubai de günde 2 sefer Sabiha Gökçen’e 2 tane de İstanbul Havalimanı’na uçuş gerçekleştiriyor. İstanbul’a Dubai arasında iki cazibe noktasını birbirine bağlıyoruz. Hizmet kalitesini artırıyoruz.
Retrofit projesiyle kaç uçak yenileniyor?
Retrofit programı kapsamında Emirates yönetimi 2022 yılında, 2 milyar dolarlık bir yatırımla 120 adet uçağı yenileme kararı aldı. Bunlardan 67 adedi Airbus A380 ve 53 adedi de Boeing 777 olacak. 25 adedi hali hazırda yenilendi ve Avustralya, Yeni Zelanda ve Londra gibi büyük hatlarda bu uçaklarımız hizmet vermeye başladı. Çok yakın zamanda reftrofit çerçevesinde devreye giren “Premium Ekonomi Class” servisi İstanbul hattında da başlayacak. Normalde bizim uçaklarımızda first, business ve ekonomi class sınıfları bulunuyor. Bunların yanı sıra premium ekonomi de ekleniyor. Premium ekonomi, ekonomiden daha üst bir sınıf business’ın bir tık altı olarak düşünebiliriz. Yani retrofit projesinde yeni bir sınıf geldi.
Filonun baştan sona yenilenmesi ne getirecek?
Havacılığın geneline bakıldığında dünya ayrıştı. Bir low-cost havayolları var bir de müşteri odaklı çalışan legacy taşıyıcılar var. Legacy havayolları güvenli, konforlu, full hizmet ile bu işi daha ne kadar ileri götürebiliriz diye bakıyorlar. Emirates bu konuda daha çok ipi göğüsleyen bir firma. Dört sınıfta hizmet veriyor. Bir premium ekonomi demek neredeyse business kalitesinde ekonomiden biraz daha pahalı bir seferle yolcuları taşıma garantisi demek. Bunun yanı sıra retrofite giren uçakların hepsi revizyondan da geçiyor aynı zamanda. Bütün business koltuklar değişiyor. Bu programın sonunda 6 bin 700 koltuk yenilenecek. Bin adet first kabin yenileniyor. Uçaklara toplamda 2 bin 600 adet premium ekonomi sınıfı konulmuş olacak. Bununla beraber yolcu çeşitliliği ve ürün gamı da artacak. Dolayısıyla Emirates bu tür yenilenmelerle sürekli olarak kalitesini koruyarak, yukarılara taşıyor.
Karbon ayak izi için neler yapıyorsunuz?
Tüm dünya sürdürülebilirlik üzerine konuşuyor. Her sektörde bu hadise ön plana çıkıyor. Karbon emisyonu, karbon ayak izini nasıl yok edeceğiz konuları ön planda. Otoritelere göre yüzde 2-3 karbon emisyonu havacılık sektöründen geliyor. Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği de hedef verdi 2050’ye kadar karbon emisyonunu herkes sıfır yapacak. Bizde de bu konuyla ilgili önceki senelerde başkanlıklar kuruldu. Çok önemli bir ekip sadece bu işe bakıyor. Ve bunun için 3 hedef konuldu. Emisyonu azaltma tedbirleri, duyarlı tüketim ve geri dönüşümü, yaban hayatı ve yeşil hayatı destekleme projeleri. Emisyonu azaltmanın birinci formülü yakıt. Fosil yakıt yakılıyor ve karbon emisyonu çıkıyor. SAF diye bir şey var. Sürdürülebilir Havacılık Yakıtı, SAF (Sustainable Aviation Fuel) için şirketimiz Dubai’deki yakıt alımları için Shell’le anlaşma yaptı. Neste ile de Singapur ve Amsterdam’daki yakıt alımı için anlaşma yaptı. Geçen sene Boeing 777 ve Airbus A380 ile SAF yakıt operasyonları gerçekleştirildi. İkinci olarak “Green Operations Manual” diye bir şey yayınlandı. Pilotajlarda kokpit ekibinin bu sisteme göre hareket etmesi istendi. Flapları zamanında açın, taksi sürelerini azaltın. Yani nasıl daha az yakıt tüketiriz hem şirketin gelirini artırır hem de karbon emisyonunu nasıl azaltabiliriz adına bir şeyler yapıldı. Bunlar bir yıl sonra da raporlandı.
Havalimanlarındaki elektrik araçlarınız nasıl hizmet veriyor?
Elektrik araçlar kullanıyoruz, ama karbon ayak izin azaltmak için başka aktivitelerimiz de var. Kendi elektriğimizi üretiyoruz. Güneş panelleri var, geri dönüşüm üniteleri var. 9 bin mega watt’a kadar senelik üretim yapıyoruz. Havalimanında daha fazla elektrikli arabalar kullanıyoruz. Bu elektrikli araçlarımızla geçen yıl 21 bin yolcu taşıdık. Bunlar karbon emisyonunu azaltmak için yapılan tedbirler. Metal, plastik, cam her yerde duyarlı geri dönüşüm yapıyoruz. Bunları ayrıştırıp tekrar kullanıyoruz. Retrofit’ten çıkan deri koltuklar ayakkabı, çanta gibi ürünler oluyor. Bunların hepsi geri dönüşüm sistemi içinden geçiyor. Doğal yaşam için de son 20 senedir Dubai Milli Parkı’nın yeşillendirilmesi ve oranın bakımlarıyla ilgili yatırımlar yapılıyor. Bunun yanı sıra Avustralya Sidney yakınlarındaki Blue Mountain isimli Mili parkı ağaçlandırma, yeşillendirme adına 125 milyon Avustralya doları yatırım yaptık.
Uçak filonuz ne kadar büyüyecek?
Dünyanın en büyük Boeing 777 ve çift katlı ikonik uçak Airbus 380 filosu bizde. Uçak adedimiz şu an ortalama 260. Bunların yanı sıra 310 adet de siparişimiz var. Yakın zamanda yeni aile üyelerimiz Airbus A350’ler de geliyor. Bu yılın ağustos ve eylül ayından itibaren filoya girişler başlayacak. Artık önümüzde daha iyi bir tablo var. Filonun genişlemesi ve yeni gelişmelerle salgın dönemi rakamların üzerine çıkarız. Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği- IATA’nın raporları olumlu. 2024 iyi geçecek. Hali hazırda 31 codeshare, 119 interline anlaşmamız var. Flydubai ile Romanya, Bulgaristan gibi Emirates olarak uçmadığımız şehirleri Dubai’ye bağlıyoruz. Yolcularımızı Bükreş ve Sofya’dan ana merkeze (Hub) getiriyor ve oradan codeshare sistemiyle yolcularımızı Emirates uçaklarımızla taşımaya devam ediyoruz.
Emirates kaç şehire uçuyor? Yeni hatlar var mı?
Halihazırda 43 ülkede 176 uçuş noktamız var. Yakında Bogota’ya uçuşlara başlayacağız. En yeni hattımızı Miami uçuşunu Bogota’ya bağlayarak hizmete sokacağız. Böylece bu haziran ayından itibaren Miami-Bogota arasında “5. Trafik Hakkı” ile yolcu taşımaya da başlamış olacağız. Avustralya’da güçlüyüz, 4 önemli şehrine; Sidney, Melbourne, Pert ve Brisbane uçuyoruz. İlave olarak Adelaide şehrine uçacağız ve 5 olacak. Böylece pandemi öncesi uçuşlara geri dönmüş olacağız. Yeni Zelanda’da 2 noktaya uçuyoruz. Pakistan’da 5, Hindistan’9 noktaya hizmet veriyoruz. Bunlar detaylı uçuşlarımız. Filo yaşımız da gayet genç. Şu an ortalama 9,1 filo yaşımız bulunuyor.
Emirates’in uçuşlardan elde ettiği verimlilik nedir?
Emirates için 2023 iyi geçti. 2023 finansal senesinde 2,9 milyar dolar net kar açıkladık. Bu neticeyle şirketimiz 2023’te rekor kar elde etmiş oldu. İkinci finansal yılın ilk alta ayında da 2,6 milyar dolar net kar açıkladık. Neredeyse o rekor karın tamamını ilk altı ayda açıklamış olduk. Göstergeler, rakamlar iyi gidiyor. Yapılan anketlerde bunu gösteriyor. Mesela yolcuların yüzde 48’i 2024’te daha fazla seyahat edeceğini söylüyor. Yüzde 44’ü en az 2023’teki kadar uçacağız diyorlar. Geri kalan yüzde 5-6’lık bir grup daha az uçmayı düşünüyor. Genelde göstergeler daha fazla seyahatin olacağı yönünde.
Emirates’te kaç ülkeden insan çalışıyor?
Bizim önemli özelliklerimizden bir tanesi 160’a yakın farklı milletten insanın kabinde çalışıyor olması. Her dili konuşan, her kültüre ait bir kabin ekibi var. Çok yakınlarda ilginç bir şey yaşandı. Bizim istasyonumuzda çalışan Lale Hanım’ın oğlu Emirates’te kabin memuru olarak görev yapıyor. Uçak Dubai’den geliyor o sırada annesi kapıyı açıyor ve anne-oğul kavuşuyor. İkisi de iş başında kavuştular. Çok güzel bir andı. Yani dünyanın her yerinde istihdamlar oluyor. Şu an sadece Türkiye’de değil dünyanın her yerinde kabin içi istihdam açıklanıyor. Başvurular yapılıp adayların değerlendirme süreci yapılıyor. Dönem dönem İstanbul, Ankara, İzmir gibi şehirlerde bu tür işe alım organizasyonları yapılıyor. Biz bu filoları büyütüyorsak, filolarda uçacak personel de lazım. Teknisyen noktasında da yine Türkiye’den alımlar yapılacak, yapılıyor.
THY ile iş birliğiniz nasıl?
Dubai hava teknik merkezi, ama iş-saat kapasitesi var. Elimizin yetmediği noktalarda da var. Destek aldığımız yerler var. Bunlardan bir tanesi de Turkish Teknik (THY Teknik A.Ş) Türk Hava Yollarını her zaman kardeş şirket olarak görüyoruz. 2023’te yaklaşık 17 adet Boeing 777’nin C bakımını THY Teknik yaptı. Kendim de bazılarının bakımı yapılırken oradaydım. THY’nin know-how’ı çok iyi. İki ülke arasındaki bu iş birlikleri daha da ileri gidecek. İki havayolunun merkezi de cazibe noktası. Özellikle Dubai cazibe merkezi olarak inşa edilmiş bir şehir. 12 ay turizm var. Yapılacak çok aktivite var. Deniz-kum-güneş, alışveriş, festivaller, çocuklu aileler için aktiviteler, aqua parklar derken 12 ayı dolduruyorlar. İstanbul’un kendisi zaten büyük bir kültür başkenti. Bütün dünyanın her yerinden özellikle doğu bölgesinden ve Dubai’den çok sayıda turisti ülkemize, İstanbul’a getiriyoruz. Ayrıca Trabzon, Konya, Göbeklitepe ve Antalya gibi şehirlere de turist getirerek tanıtım görevi de yapıyoruz. Aynı zamanda Türk misafirlerimizi de Dubai’deki cazibe merkezlerine götürüyoruz ve transit yolcularımızı dünyaya bağlıyoruz. Yolcu profilimize bakıldığında tatilciler ağırlıklı, ama kurumsal seyahat de pandemiden sonra tekrardan yerine geldi. 2019’da 38 milyon sefer yapılmış dünyada şimdi 40 milyonun üzerinde sefer var. Bir dönemler kurumsal seyahat zoom’a döndü. Herkes internetten görüşmeleri sağlıyordu. Fakat o defter de kapandı gözüküyor.
İstanbul’a A380 ile uçan tek şirketsiniz. Tepkiler nasıl?
Bir insan ancak bir ürünü kullandığı zaman keyfini alabiliyor. Ben ne kadar A380’i anlatsam da bir yerden bir yere gitme aracı olarak görülüyor. Ancak rezervasyon yapan bilinçli yolcular Airbus A380’le uçmak istiyor. Dört motorla uçan jumbo jetle gitmek değişik bir duygu ve tecrübe. Özellikle first ve business yolcular için daha çekici. Uçakta duş, spa servisi var. Bir kabin memurunun gelip “Sizin için spa’yı ısıtalım mı?” demesi çok enteresan. Arkada bir bar ve sosyalleşme alanı olduğu için A380’in özel bir yolcu profili söz konusu. Bizim İstanbul hattında kuvvetli uçaklarımızdan birisi konumunda. Retrofit’ten geçen A380’ler de çok güzelleşti şu an. Dubai uçuşlarında bağlantı problemi yoksa A380 tercih edilen bir uçak oluyor. Çünkü çok konforlu. İnip kalktığını anlamıyorsunuz. Ben de İstanbul Havalimanı için A380 uçaklarımızı bir artı olarak görüyorum.
Geçen yıl Dubai’ye ne kadar yolcu geldi?
Dubai bu sene de çok iyi rakamlara ulaştı. 86 milyonun üzerinde yolcu Dubai’ye giriş yaptı. Dubai Havalimanı için yüzde 30’un üzerinde bir büyüme yaşandı. 27 Aralık-1 Ocak arasında 1,2 milyon turist girmiş Dubai’ye. Bu da bir rekor sayı oldu. Bunların hepsi ileriye dönük büyüme planları içerisinde var. Bunlardan bir tanesi de Dubai Airshow’un yapıldığı El Maktoum Havalimanı. O havalimanında da 2030’a doğru büyük bir yatırım planı var. Orası da bittiğinde 260 milyon yolcu kapasitesi öngörülüyor. Bu durum da havacılık sektörünü farklı bir yere götürecek gibi gözüküyor.
Misafirler Dubai’yi 12 ay tercih edebilirler. Şubat, Mart çok güzel oluyor. Nisan’dan sonra sıcaklar başlıyor. Sıcakların olduğu dönemlerde de birçok aktivite oluyor. İçerde yapılan aktiviteler yani alışveriş merkezleri, restoranlar gibi turistik seyahatler ön plana çıkıyor. Dubai’de bine yakın otel var. Bu oteller geçen yılı yüzde 77 dolulukla kapattılar. Dubai bu işi iyi bir konuma getirdi. Emirates’in görünmeyen hedeflerinden bir tanesi de Dubai’yi tanıtmak, Dubai’ye getirmek.
Meksikalıları Dubai üzerinden İstanbul’a taşıyormuşsunuz!
Turistik yolcu geliyor 2 gün kalıyor Dubai’de. Yolcunun bağlantısı 8 saatten fazla oluyorsa yani Dubai’de 8 saatten fazla kalıyorsa Dubai’ye girebiliyor, gezebiliyor. Business yolcuysa otel alabiliyor, tur alabiliyor. Stay Dubai gibi ürünler var. Dubai Tanıtım Ajansı (DET) bu konular üzerine çalışmalar yapıyor. Bir dönem kampanyalar oluyor. Biletlerini aldıkları tarihlere göre müzelerde, aqua parklarda bedava kullanım hakkı sağlanıyor. Evet Meksikalı grupları İstanbul’a taşıyoruz. Meksika’dan yolcu Dubai’ye geliyor, burada biraz kalıyor. Daha sonra İstanbul’a gidiyor ve orada geziyor. Daha sonra tekrar Dubai aktarmalı Meksika’ya geri dönüyor. Önemli olan çıkan turistin düzgün bir uçakla konforlu bir şekilde güvenli uçması ve indiği yerde de turistik seyahat edebilmesi.
Şimdi ramazan mesela onun için bir promosyon yapıyorlar. Daha sonra okul başlıyor ona göre bir tanıtım programı ve fırsat oluyor. Burada önemli olan insanların Dubai’ye gelip turistik tecrübeyi yaşaması olarak değerlendiriliyor. Özellikle kış aylarında Dubai’de bir yaz havasına gitmekten herkes mutluluk duyuyor ve memnun kalıyor. Şirketimizin bünyesinde Emirates Holiday programı var. Misafirlerimiz web sitemize girdiklerinde bu programı görebilirler. Fakat bizim uçtuğumuz çok güzel destinasyonlar da var. Şeyseller, Mairitius, Maldivler, Bangkok, Phuket bunlar sezon sorunu olmayıp her daim yolcu alan, turist alan yerler. Buralara Avrupa’dan da Türkiye’den de çok grup taşıyoruz, yolcu taşıyoruz. Çokta tercih ediliyor.
Üst segment yolculara ev-havalimanı arasında nasıl hizmet veriyorsunuz?
İstanbul’da “Şoför Drive” ürünümüz var. Bu çok önemli bir ürün. Geçen sene Mart ayında başladık. First ve business yolcularımızın hem varış istasyonlarında hem karşılama istasyonlarında evlerinden alıp havalimanına getirme ya da gelen yolcuyu karşılayıp evine kadar ücretsiz götürme hizmeti bu. İstanbul’da çok popüler oldu. İstanbul Havalimanı’ndan Gebze’ye kadar ücretsiz bu servis. Bazı yolcular aradaki ücreti ödeyerek Bursa’ya Çanakkale’ye kadar istiyorlar bu hizmeti. Bizim gibi legacy havayollarında daha fazla hizmet ürünü, daha fazla özelleştirilmiş ürün sunmak gerekiyor. Buralarda farklılaşmak gerekiyor.