Büyük havacılık şirketlerinin isimlerine baktığımızda birçoğu kurucularının isimlerini almışlardır. Bunlardan en önemlisi kuşkusuz Boeing şirketi olup ismini kurucusu olan William Edward Boeing’den almıştır. Boeing dünyanın en büyük sivil havacılık şirketidir. Ticari uçaklar, savunma, uzay ve güvenlik sistemlerinin önde gelen üreticisi ve satış sonrası destek hizmet sağlayıcısıdır. Bugün 150’den fazla ülkede müşterisi vardır. Başta Amerika Birleşik Devletleri olmak üzere 65’ten fazla ülkede 153.000’den fazla personeli bulunmaktadır. Boeing ürünleri ve özel hizmetleri arasında; ticari ve askeri uçaklar, uydular, silahlar, elektronik ve savunma sistemleri, fırlatma sistemleri, gelişmiş bilgi ve iletişim sistemleri ve performansa dayalı lojistik ve eğitim yer almaktadır.
Bu önemli şirketi kuran William Edward Boeing kimdir? kısaca tanımaya çalışalım. Amerika’nın Michigan Eyaletinin Detroit şehrinde 1881 yılında dünyaya gelmiştir. Aslen Alman kökenli olan Wilhelm Böing ve Avusturya kökenli Marie Ortmann’ın çocuğudur. Boeing’in babası, Alman ordusunda 1 yıl görev yapmış 20’li yaşlarda Amerika Birleşik Devletleri’ne göç etmiştir. Bir çiftlikte, bir kereste deposunda ve bir hırdavatçıda çalıştıktan sonra, kökeni Avusturya Viyana’dan olan önemli bir yerel kereste ustası Karl Ortmann tarafından işe alınmıştır. Karl’ın kızı Maria ile de bu vesileyle tanışmış ve evlenmiştir. Maria mükemmeliyetçi bir kişiliğe sahipti. William’ın kişisel gelişiminde en büyük etki onundur. Çünkü William babasını 8 yaşındayken kaybetmiştir. Bu sebeple annesi kendisine model olmuştur. Annesi daha sonra evlenmiş ve William üvey babasıyla yaşamaya başlamıştır. İsviçre’de maden mühendisliği bölümününde bir yıl eğitim almış buradan Yale Üniversitesi’ne geçiş yapmıştır fakat eğitiminin son yılında okuldan ayrılmış diploma alamamıştır. Uçak Mühendisliği veya uçuş bilimleri konusunda eğitimi yoktur.
İlk uçaklarla tanışması 1910 yılında Los Angeles’daki havacılık buluşmasıyla başlamıştır. Bu etkinlikte çift kanatlı boksör uçağa binmek istemiş fakat bütün isteğine rağmen bu mümkün olamamıştır. Havacılığa tutkusu o yılllarda başlamıştır. 1915 yılına gelindiğinde William Boeing, ABD deniz kuvvetlerinde mühendis olarak çalışan teğmen William Conrad Westervelt ile tanışmış ve çok çabuk kaynaşmışlardır. Westervelt ile birlikte ilk kez Curtis tipi bir uçağa binerek uçtular. Uçuşu bir kaç kez tekrarladılar. Bu uçuş deneyimleri, onlarda daha iyi bir uçak tasarlayıp üretme tutkusunu ateşledi. Ayrıca William, Glenn L. Martin firmasından uçuş eğitimi aldı. Uçuş eğitimini tamamladıktan sonra da aynı firmadan Model TA tipi bir uçak satın aldı. Uçaklara olan ilgisi böylece giderek artmaya başladı. Glenn L. Martin firmasının sahibi Martin’le de ayrıca arkadaşlıkları vardır. William Boeing bir beyanatında “İlk uçağımı Ekim 1915’te teslim aldım ve havacılıkta büyük fırsatlar olduğunu gördüm. Hem uçmaya hem de imalata ilgi duymaya başladım. 10 kişilik küçük bir ekiple Boeing markasının ilk uçağını üretmeye başladık.” diye belirtmiştir. Westervelt ile birlikte tek motorlu, iki koltuklu bir deniz uçağı olan Boeing & Westervelt (B&W) Model 1 adındaki uçağı ürettiler ve 1916 yılında deneme ucuşunu yaptılar. Bu uçak yaklaşık 8 m (25.5 feet) boyundaydı ve ilk uçuşta yaklaşık 275 m (900 feet) uçabildi. İşte dünyanın en büyük havacılık şirketlerinden biri böylece doğmuş oldu.
Deneme uçuşundan bir ay sonra Temmuz 1916’da William Boeing ve Conrad Westervelt, Pacific Aero Products adında bir uçak şirketi kurdular. 1917 yılında şirketin ismi Boeing Airplane Company olarak değiştirildi. Boeing, uçaklarını test etmek için Washington Üniversitesi’nde rüzgar tüneli yaptırdı, masraflarını da kendisi üstlendi. Üniversitede havacılık alanında yeni bir müfredat oluşturdu. Boeing firmasının ilk üretimleri çoğunlukla deniz uçakları olmuştur. Şirket, I. Dünya Savaşı sırasında Donanma için Model C adıyla 50 deniz uçağı üretti. I. Dünya Savaşı sona erdikten sonra Boeing’in uçak siparişleri iptal edildi ve havacılık sektöründe durgunluk yaşanmaya başladı. Şirketi iflastan kurtarmak için William Boeing, farklı ürünler de satmaya başladı. Mobilya, mutfak tezgahı ve hatta fotoğraf çerçevesi dahi sattı. Kayık üretimi yaptı. William, 1921 yılında Bertha Potter Paschall ile evlendi. Bu evlilikten oğulları William E. Boeing Jr. dünyaya geldi. 1920’lerde ve 30’larda eğitim ve takip uçaklarını, gözlem gemilerini, torpido uçaklarını ve devriye bombardıman uçaklarını ABD ordusuna başarıyla sattılar.
1920’lerin sonlarında Boeing havayolu hizmetlerine girdi. 1928’de William Boeing, hem üretimi hem de havayolu operasyonlarını kapsayacak şekilde Boeing Airplane & Transport Corporation’ı kurdu. Sonraki yıl şirketin adı United Aircraft and Transport Corporation olarak değiştirildi ve Chance Vought, Avion (Northrop Aircraft oldu), Stearman Aircraft, Sikorsky Aviation, motor üreticisi Pratt & Whitney ve uçak ve pervane üreticisi Hamilton Metalplane gibi birkaç uçak üreticisini de bünyesine kattı. Bu devasa satın alma sürecinden sonra William Boeing, tekel oluşturmakla suçlandı. 1934 yılında tekelciliğe karşı çıkan yasa (Hava Posta Yasası) gereği hava taşımacılığı yapan şirketler ile uçak üreten şirketlerin ayrılması gerekiyordu. Yeni kurulan bir Boeing Airplane Company, United Aircraft’ın dağılmasından ortaya çıkan üç şirketten biri oldu. Hava taşımacılığından böylece ayrılmış oldular.
Boeing, şirketi üç parçaya ayrılınca şirketin yönetiminden ayrıldı ve hisselerini sattı. 20 Haziran 1934’te havacılık sektöründeki başarıları nedeniyle Daniel Guggenheim Madalyasına layık görüldü. Törende:
“Havacılık sektöründeki aktif çalışma hayatımdan emekli olurken bu madalyaya layık görülmek, hayatımın en önemli anlarından biri oldu. Geçmiş yıllarda kendimi adayarak çalıştığım havacılık sektörünü, artık meraklı ve tutkulu bir gözlemci olarak izlemeye devam edeceğim.”demiştir.
Kendisi kereste işine 1954 yılına kadar devam etti, bir çok farklı yatırımlar yaptı. Amerika’nın en başarılı safkan at yetiştiricilerinden biri oldu. Emlak işleriyle, balıkçılıkla uğraştı. Her işi en mükemmel şekilde yapma kabiliyeti vardı. Hobileri arasında at yetiştiriciliği ve balık tutmak en önemlilerindendi. Yaptığı bütün işlerde aynı hassasiyeti gösteriyordu. Girdiği bütün işlerde disiplin ve mükemmeliyetçilik oldukça belirgindi. William E. Boeing özel bir insandı, vizyon sahibiydi ve gerçekler konusunda titizdi. Oğlu William Boeing, Jr.’a göre “Boeing hızlı ve hevesli bir okuyucuydu ve okuduğu her şeyi hatırlardı.”
1942’de ailesiyle ve “General Motors” adlı Pekinua köpeğiyle birlikte Seattle yakınlarında bir çiftliğe yerleşti ve burada yine çok iyi sonuçlar aldığı bir sığır yetiştirme çiftliği kurdu. William Boeing, emeklilik yıllarını daha ziyade atlarla ve at yarışıyla ilgilenerek geçirdi. Boeing 1942’de Highland Hills Konağını Çocuk Ortopedi Hastanesine bağışladı. Fall şehri yakınlarındaki 500 dönümlük Aldarra Çiftliğine taşındı. İlk başta safkan Herefords yetiştirdi ve daha sonra Black Angus sığır ve koyun yetiştirdi.
William ayrıca II. Dünya Savaşı yıllarında Boeing’e danışmanlık yaptı. Ticari anlamda başarılı ilk jet uçağı Boeing 707 modelinde de onun görüşlerine başvuruldu. 15 Mayıs 1954’te William ve Bertha, Boeing şirketindeki Boeing 367-80’nin (Dash-80) piyasaya sürülmesi ve jet çağının doğuşu tanıtımına Renton/Washington’da onur konuğu olarak katıldılar. Uçak, ilk uçuşunu 15 Temmuz 1954’de gerçekleştirdi. Dash-80 prototipi KC-135 tankerinin ve 707 uçağının tasarımı için temel oluşturmuştur. Boeing 707 aslında askeri amaçlar için Boeing 367-80 kod adıyla tasarlanan uçağın sivil versiyonudur. Bilindiği üzere 707 olarak adlandırılan dört motorlu uçak, 1958’de Pan Amerika transatlantik rotasında ticari hizmete girdi. Uçak, daha kısa uçuş süresi ve daha yumuşak sürüşü ile yolcuları hızla kazandı ve ardından hava yolculuğunda devrim yaratmaya yardımcı oldu. 707’yi sırasıyla 1964 ve 1968’de hizmete giren 727 trijet ve 737 twinjet izledi. 737, modern bir uçak ailesi olarak geliştirildi ve 20. yüzyılın sonunda dünyanın en çok satan ticari uçağı haline geldi.
William Boeing, 28 Eylül 1956’da teknesinde kalp krizi geçirerek 74 yaşında Puget Sound/Washington’da hayatını kaybetti. Boeing, 5 Aralık 1966’da Dayton, Ohio’daki Havacılık Efsaneleri arasına girmeyi başardı. Havacılığa, hava taşımacılığına yaptığı olağanüstü katkılardan dolayı unutulmazlar listesinde yerini aldı. Hangi iş olursa olsun daima işini en iyi şekilde yapmıştı. Bu felsefeyi bizler de aynı şekilde benimsemeliyiz.
Yazarın Diğer Yazıları