Vecihi Hürkuş, Türk havacılığının en önemli isimlerinden biri. Hürkuş’un annesi Zeliha Neyir Hanım’ın mezar taşında ise “Türk havacıları manevi anası” yazar. Türk şehitlerinin de manevi annesi olarak kabul edilen Nehir Hürkuş, tam 66 yıl önce bugün aramızdan ayrılan Neyir Hürkuş’un çok özel öyküsü..
Zeliha Neyir Hanım, 1876 yılında Bulgaristan’ın Tuna kıyısında yer alan Vİdin şehrinde doğar. 1898 yılında Ali Faham Bey ile evlenir. Bu evlilikten 1890 yılında Hayrullah Bey, 1896 yılında Vecihi Bey ve 1898 yılında da Remziye Hanım doğar. Ali Faham Bey’in 1899 yılında vefatı ile ailenin sıkıntılı günleri başlar ve uzun süre devam eder.
Türk havacılık tarihinin altın isimlerinden biri olan Vecihi Hürkuş, 6 Haziran 1920 tarihli anılarında; Anadolu’ya Mustafa Kemal’in yanına geçmeye karar verdiğinde, önce annesi Zeliha Neyir Hanım’ı haberdar eder.
“Annem yetiştirdiği iki erkek evladını da seve seve yurt müdafaasına göndermiş bir Türk anası olduğu için, bu haberimden de büyük bir sevinç duyacağına hiçbir şüphem yoktu” der.
Kurtuluş Savaşı sırasında 12 Ocak 1921’de Z. Neyir Hanım’ın kızı Remziye Hanım Yunan hava saldırılarında şehit düşer. Neyir Hanım ile Remziye Hanım’ın kızı 3,5 yaşındaki Eribe evde bir başlarına kalır. Paraşütçü olarak yetişen Eribe Hanım, 18’inci doğum günündeki atlayışı sırasında paraşütü açılmaz ve yere çakılır. Böylece Eribe Hanım, İlk Türk kadın hava şehidimiz olur.
“Mezarın projesini Vecihi çizer”
Büyük acılar yaşayan Neyir Hürkuş, 77 yaşına geldiğinde hasta düşer. Oğlu Vecihi Hürkuş, İstanbul Edirnekapı Şehitliği’nde bir aile mezarlığı hazırlamak ister. 27 Kasım 1953’te mezar yerini alan Vecihi Hürkuş, dönemin en iyi mermer ustasını bulur. Annesine Edirnekapı Şehitliği’nde eşi benzeri olmayan bir kabir hazırlamak isteyen Vecihi, projesini kendisi çizer.
Zeliha Neyir Hürkuş, 26 Aralık 1953 Cumartesi günü saat 11.00’de İstanbul Beşiktaş’taki evlerinde hayata gözlerini kapatır. Bir gün sonra Beyazıd Camii’nde kılınan cenaze namazı ile Edirnekapı Şehitliği’ndeki kabrine defnedilir.
Kabrin yapımına definden 3 ay sonra başlanır. Vecihi Hürkuş yapımında kabrin başında bulunur. İstanbul’a her gelişinde önce şehitliği ziyaret eder. Hatta ziyaretini ayrıca havadan da sürdürür. Kabristan görevlileri birbirlerine; “Duydun mu? Vecihi geldi” derler.
Zeliha Neyir Hürkuş’un kabrine verilen bir ad da “kuşlu mezar”dır. Havada uçak sesi duyanlar bilirler ki, “kuşlu mezar”ın sahibi tayyareci geldi, annesini ziyaret ediyor.
“Kuşlu mezar” nasıl bulundu?
TVHMD Başkanı Avukat Bahadır Gürer, www.tayyarecivecihi.com internet sitesindeki yazısında, “27 Aralık 1953 tarihli bir haber kupürü yıllarca merakımızı çeker. Ararız, sorarız, aile bireylerinden de yer bilgisi alamayız” diyor.
Gürer’in 15 Mayıs 2018 tarihinde TVHMD üyesi Can Özkan ile yaptığı araştırmalar da sonuçsuz kalır. Şehitlikteki farklı yerlerdeki defter ve bilgisayar kayıtlarında da ipucu bulunamaz. Ancak haber kupürü hep yanlarındadır.
10 Nisan 2019’da bir havacının kabrini ararken, Anadolu Yakası Mezarlıklar Müdürlüğü’nde (Karaca Ahmet) yeniden şanslarını denerler. Ancak buradan da bir sonuç çıkmaz.
Anadolu Yakası Mezarlıklar Müdürlüğü’nde görevli Yaşar Bey ve Eşref Bey, Edirnekapı Şehitliği’nde görevli ve her mezarı, mezarların ve şahısların hayatına kadar bilen Yasin Sarıoğlu adlı güvenlik görevlisine danışırlar ve sonuç alınır. Yasin Bey düğümü çözer ve Zeliha Neyir Hürkuş’un kabrinin Edirnekapı Şehitliği’nde olduğunu söyler.
Telefonda dernek yöneticilerine mezarı, özelliklerini, yerini, yapan mermer ustasını anlatır Yasin bey. Kayıtlarda isim ve diğer bilgilerin özensiz, farklı işlenmesi, bilgiye ulaşılmasına engel olmuştur.
“Muhteşem bir kabir”
15 Mayıs 2019’da hava şehitlerini anmak için TVHMD temsilcileri Edirnekapı Şehitliği’ne giderler. Anma sonrası kırmızı-beyaz karanfilleri şehitlerin mezarlarına koyup saygı duruşu yaptıktan sonra, yıllardır aranan mezar için Yasin Bey ile buluşurlar. Bahadır Gürer, “Muhteşem bir kabir. Yapıldığında yol kenarındaymış, sonra ön tarafına başka mezarlar yapılmış. Yoldan görülen mezar taşı da görülemez olmuş” diyor.
Yasin bey dernek temsilcilerini kabre götürür. Bahadır Gürer’in deyişi ile dernek temsilcileri “koşar adım, uçarcasına” kabre giderler. Vecihi Hürkuş dostları uzaktan mezarı tanırlar. Mezardan fışkıran ağaç 8-10 metre olmuştur, ancak Neyir Hanım’ın orada huzur içinde yattığına eminlerdir. Bahadır Gürer, Zeliha Hanım’ın Vecihi’yi özlediğini, manevi evlatları olan havacıların ziyaretine gelmesini beklediğini belirtiyor.
TVHMD üyeleri kabri bulduktan sonra boş durmaz, tam bir kütüphane olan Yasin Sarıoğlu’ndan Neyir Hürkuş’un kabrini yapan mermerci Kadir Karabay Usta’yı da dinlerler. Kadir Karabay’ın sağ olduğunu öğrenen dernek üyeleri görüşmek isterler. Yasin Bey önce Kadir ustanın çocuklarını arar, ardından kendisi ile görüşür. Kadir Usta da dernek üyeleri ile görüşmeyi kabul eder. Devamını Bahadır Gürer’den aktaralım:
“25 Mayıs 2019’da TVHMD üyeleri Can Özkan ve Nurseli Gürer ile Yasin Sarıoğlu Bey’in refakatinde Kadir Karabay Usta’ya gidiyoruz. Bize Vecihi Bey’i, 66 yıl önce yaptığı kabri anlatıyor. Gözleri doluyor. Vecihi Bey’in, annesini havadan da ziyaret ettiğini anlatıyor. Kendisini Yeşilköy Havaalanı’na götürdüğünü, oradan nasıl uçtuklarını, gazete taşıdığı uçakla nasıl İzmir’e gittiklerini, dönüşlerini paylaşıyor. O dönem 5-6 yaşlarında olan oğulları söze giriyor. Yaşamlarına iz bırakan anıları paylaşıyorlar. Kadir Usta sık sık Atatürk’ü anlatıyor. Gözleri doluyor. Yüksek heyecan, tatlı anılar ve Tayyareci Vecihi’nin dostluklarıyla yüklü bir gün geceye kavuşurken istemeden vedalaşıyoruz… Teşekkürler Yasin Sarıoğlu, teşekkürler Kadir Karabay Usta, Teşekkürler Can Özkan…”
Haber Aero ailesi olarak, Vecihi Hürkuş’un annesi Zeliha Neyir Hürkuş’u saygı ve minnetle anıyoruz.